Kisha e Shën Mërisë, Elbasan

Kisha e Shën Mërisë në Elbasan është një monument kulture i shpallur në vitin 1963, i cili shquhet për vlerat e saj etnokulturore dhe arkitekturore të rralla në rajon. E ndërtuar rreth vitit 1830 nga komuniteti kristian mbi themelet e një kishe më të vjetër, ajo ka një histori dhe një trashëgimi të pasur.

Arkitektura e kishës është e stilit të vonë bizantin, duke përdorur gurë të gdhendur nga mjeshtrit dibranë. Ndërthurja e elementëve vendas e bën këtë kishë një shembull të veçantë të kulturës autoktone shqiptare. Në brendësi të mureve të kishës gjenden katakombet, ku vendoseshin trupat e të vdekurve. Kjo është një prej veçorive që tregon përdorimin e saj për shërbime të rëndësishme dhe historinë e thellë të lidhur me qytetin e Elbasanit.

Kisha e Shën Mërisë renditet mes kishave të tjera ortodokse të trevës së Elbasanit, duke përfshirë kishat e Shën Kollit, Shën Premtes, Shën Kozmait dhe Damianoit, Shën Mëhillit, Shën Thanasit, etj. Ajo është një dëshmi e thellë e pranisë së kulturës ortodokse në këtë zonë dhe ka shërbyer si qendër arsimore, duke kontribuar në zhvillimin e gjuhës shqipe dhe kulturës së saj.

Historia e kishës shkon prapa në kohë, duke filluar që nga viti 458, kur qyteti i Elbasanit u bë qendër peshkopate. Gjatë shekujve, kisha ka kaluar kohëra të ndryshme dhe ka përjetuar ngjarje të rëndësishme, përfshirë djegien e saj në vitin 1819 dhe rindërtimin që pasoi.

Kisha e Shën Mërisë përbën një vepër arti me vlera të konsiderueshme etnokulturore. Pikturat e tipit afreske të restauruara nga artistët David Selenica, Kostandin Shelcani dhe Onufri, tregojnë për trashëgiminë artistike të këtij vendi. Ikonostasi i kishës ka një veçori të veçantë, duke shfaqur detajime të lyera me llak ngjyre floriri dhe portrete të shqiptareve për t'i dhënë jetë shenjtoreve.

Pas periudhës së ndaluar në vitet 1990, kisha u rihap dhe u rikonstruktua me ndihmën e komunitetit dhe donatorëve të huaj. Kjo rimëkëmbje i ka dhënë kishës një identitet të fortë dhe e ka kthyer atë në një vend të rëndësishëm kulturore dhe fetare. Sot, Kisha Ortodokse Autoqefale Kombëtare Shqiptare, e njohur edhe si Kisha e Shën Mërisë, përbën një pjesë të rëndësishme të trashëgimisë kulturore të Shqipërisë dhe shërben si vend i kujtdo që dëshiron të njihet më mirë me historinë, kulturën dhe besimin e këtij vendi.