Kalaja e Mbolanit

Kalaja e Mbolanit është një monument të rëndësishëm të periudhës së parë dhe të dytë të hekurit, me karakteristika fortifikuese që tregojnë për teknika të ndryshme të ndërtimit dhe përpunimit të murit. Ndërtuar në shekullin e V-te P.E.R., ky qytet i lashtë është një dëshmi e zhvillimit urban të kohës.

Fortifikimet e periudhës së parë të hekurit kanë përdorur teknikën e ndërtimit me gurë të papunuar dhe kanë përfshirë mungesën e kullave. Një vështrim më i hollësishëm në formulimin planimetrik tregon se kalaja është vendosur në një kodër, ndërtesa e saj e pasuar nga muret rrethuese që ndjekin me kujdes konturet e terrenit.

Muret e kalasë rrethojnë një sipërfaqe prej 3 hektarësh, me një gjatësi totale prej 660 metra. Këto mure janë të ndërtuara me blloqe gurësh gëlqerorë në ngjyrë gri, duke pasuar formën e shtresave gëlqerore. Blloqet kanë dimensione të ndryshme, nga 0,30 m x 0,30 m në 2,50 m x 0,90 m, duke krijuar një fasadë tërheqëse dhe funksionale. Lartësia e mureve ruhet në një nivel prej 0,50 metra dhe në disa vende mund të jetë edhe më e lartë.

Kalaja ka një planifikim të strukturuar mirë, ku muret e brendshme janë përdorur për të ndarë hapësirat dhe për të krijuar një rrugë të qartë qendrore. Në qendër të kalasë, në pjesën më të ngritur, ndodhet Akropoli, i cili ka një formë katërkëndëshe me një qoshe të prerë për të mundësuar hyrjen. Nga dy qoshe të këtij katërkëndëshi, zbresin dy mure të drejta që lidhen me muret rrethues kryesorë, duke krijuar një ndarje të tretë dhe një portë me gjerësi 4 metra që lidh këtë pjesë me pjesën tjetër të kalasë.

Përmasat e këtyre strukturave tregojnë një kujdes të veçantë për sigurinë dhe mbrojtjen e kalasë, duke përdorur kthesa me kënde të drejta, portë dhe mure të forta.

Megjithëse kalaja e Mbolanit është në gjendje relativisht të mirë, ajo ka pësuar dëmtime. Përveç vlerave arkitekturore dhe historike, kjo kalajë përbën një burim të rëndësishëm për studiuesit dhe hulumtuesit që dëshirojnë të kuptojnë më mirë periudhën e hekurit dhe strukturat fortifikuese të kohës.