Kalaja e Ishmit

Kalaja e Ishmit, një monument i lashtë dhe i rëndësishëm në historinë e Durrësit dhe Shqipërisë, ngrihet  në një pikë dominante. Në këtë pozicion, të gjitha rrugët dhe terreni shihen si në pëllëmbë të dorës, një pozitë strategjike që ka shërbyer për shekuj si një ndërtesë mbrojtëse e qytetit.

Lumi i Ishmit, i cili dikur ka qenë i lundrueshëm, rrjedh poshtë kësaj kalaje dhe ka pasuar historinë e qytetit. Në grykëderdhjen e tij, në periudhën mesjetare, është ngritur një skelë detare, ku përpunoheshin anijet vendase dhe ato nga vende të tjera. Ky fakt tregon rëndësinë e lidhjeve detare dhe tregtare të qytetit në kohët e kaluara.

Kalaja u ndërtua në vitin 1572 dhe përfundoi pas dy vitesh, në vitin 1574, në një periudhë kur porta e lartë ishte shqetësuar nga zhvillimet në vilajet dhe kishte vendosur që një strukturë mbrojtëse të ndërtohej. Qëllimi ishte jo vetëm ruajtja e vilajetit nga lëvizjet fshatare, por edhe ndalimi i kontrabandës me Venedikun, një problem që kishte marrë ritme shqetësuese.

Muret e kalasë kanë trashësi që varion nga 1,2 m deri në 1,5 m dhe lartësi deri në 7 m. Ajo ka një planifikim të veçantë arkitektonik, duke përfshirë një garnizon ushtarak turk me 410 ushtarë pas përfundimit të ndërtimit. Trashësia dhe struktura e mureve tregojnë për aftësitë inxhinierike dhe taktikat mbrojtëse të përdorura në ndërtimin e kësaj kalaje.

Deri në vitin 1990, kalaja kishte statusin e Monumentit Kulturor dhe kishte një ciceron të përgatitur për të shpjeguar historinë e saj dhe të qytetit të Ishmit. Megjithatë, pas këtij viti, gjërat ndryshuan, dhe kalaja u la në mëshirën e fatit. Tabelat sqaruese dhe njësia e ciceronit u hoqën, duke bërë që ky monument të humbasë mbrojtjen zyrtare.

Në ditët e sotme, kalaja po përballet me sfida të mëdha të ruajtjes dhe restaurimit. Muret e saj po shkrihen gradualisht, duke pësuar dëme nga mungesa e kujdesit institucional dhe përdorimi i paligjshëm i mjediseve rrethuese. Edhe pse ende një vend interesant për t'u vizituar dhe një dëshmi e rëndësishme e historisë së Durrësit, këtë monument të lashtë po e kaplon një fat i pakëndshëm.