Kalaja e Këlcyrës

Kalaja e Këlcyrës është një strukturë fortifikuese e vendosur në shpatin e Malit të Trebeshinës, duke pasuar një histori të gjatë dhe të ndryshme që përfshin periudhën e Antikitetit të vonë deri në shekullin e XIX. Kjo kala ka një sipërfaqe prej 0.5 hektarësh dhe ka qenë një fortesë e banuar vazhdimisht nga ilirët.

Ndërtimi i kësaj kështjelle shtrihet në katër faza kohore të ndryshme. Faza e parë daton nga shekulli IV-III p.e.r, duke e renditur ndër ndërtime të periudhës antike. Në këtë kohë, muret ishin të ndërtuara me blloqe pa llaç, shënuar me teknikën e ndërtimit të kësaj periudhe. Faza e dytë, nga shekulli III-V, vë në dukje zhvillimin e mëtejshëm të kështjellës, ndoshta me rindërtim dhe përmirësime. Ndërsa faza e tretë, nga shekulli VI-XVII, përshkruan një periudhë të rëndësishme të rindërtimit dhe përmirësimit të fortifikatave, duke përdorur llaç dhe duke ruajtur muret deri në 4 metra lartësi. Faza e fundit fillon në shekullin e XIX, pas pushtimit të Këlcyrës nga Ali Pashë Tepelena, i cili rindërton kalanë dhe e përfshin në sistem mbrojtës.

Kalaja ka një strukturë të pasur, përfshirë një kullë mbrojtëse. Faza e fundit paraqitet me një fortifikim në pjesën më të lartë të shpatit, i përforcuar nga tre kulla. Në brendësi, kalaja përmban korridore, galeri nëntokësore dhe të tjera elementë arkitekturore që tregojnë për kompleksitetin e saj.

Historikisht, Kalaja e Këlcyrës ka pësuar dëmtime të ndryshme, veçanërisht gjatë Luftës së Dytë Botërore në vitin 1944. Megjithatë, struktura ende shpalos një pamje të mahnitshme drejt grykës së Këlcyrës, luginës së Vjosës dhe Dëshnicës.