Kalaja e Pogradecit

Në jugperëndim të liqenit të Ohrit, nga kulmi i Kalasë së Pogradecit (shek i V dhe ti IV p.e.s), e në perëndim të një prej qyteteve më të bukura në Shqipëri Pogradecit, në një kodër 205 m mbi nivelin e liqenit gjenden rrënojat e Kalasë së Podradecit. Kjo kala iliro-shqiptare e hershme ka shërbyer si vendbanim për afro 1400 vjet, që nga shek i V p.e.s dhe ndërsa në shek e IV p.e.s pajiset me murre përreth.

Sipas identifikimit nga arkeologë dhe studiues në ilirishten e vjetër u quajt Enkelana.

Pamja që ofron pjesa më e lartë e kalasë është e jashtëzakonshme. Poshtë liqeni shkrihet ëmbël me qytetin, ndërsa nga pas gjelbërimi është ana tjetër e medaljes. Dukshëm, këtu ndërthuren bashkë natyra dhe historia.

Gjurmët më të hershme të banimit i përkasin shek. V p.e.s kur qyteti ka ekzistuar si një vendbanim i pafortifikuar. Në shek. IV p.e.s., ai pajiset me mure mbrojtëse dhe fillon të shërbejë si një qëndër e vogël qytetare, banorët e së cilës merreshin kryesisht me bujqësi, peshkim dhe zeje të ndryshme.

Kjo qendër kishte marrëdhënie edhe me vend banimet fqinje. Në gjysmën e dytë të shek. II p.e.s. gjatë luftërave iliro-romako-maqedonase, vendbanimi shkatërrohet nga një zjarr i fuqishëm, i cili mund të jetë shkaktuar gjatë ndonjë beteje mes forcave kundërshtare. Kjo konfirmohet edhe nga gërmimet arkeologjike, të cilat kanë evidentuar gjurmët e një shtrese hiri që i përket shtresës kulturore të shek. II p.e.

Pas luftërave banorët e ringritën vendbanimin, por nuk e rrethuan sërish me mure sepse gjatë kësaj periudhe, që përkon me periudhën Romake, territoret e pushtuara nga Roma, ku futej edhe rajoni i Pogradecit, përjetuan një epokë tre shekullore paqeje gjatë së cilës nuk ishte i nevojshëm fortifikimi i vendbanimit.

Fillimi i dyndjeve barbare në shek. IV solli nevojën e ringritjes së mureve rrethuese të cilat u ndërtuan mbi gjurmët e murit antik.

Ky fortifikim i ri i shërbeu banorëve deri në shek. IX kur vendbanimi u shkatërrua prej pushtuesve sllavë dhe u braktis përfundimisht nga banorët, të cilët shkuan të jetojnë në rrëzë të tij.

Sot rruga për në kala përdoret edhe për zhvillimin e garave me biçikleta malore. Veçanërisht shtegu 5 i Kalasë së Pogradecit është një shteg 523 m më pak i popullarizuar në shkretëtirën blu që ndodhet pranë Pogradecit. Ky është shtegu kryesor i biçikletave malore që mund të përdoret në të dy drejtimet dhe ka një vlerësim të përgjithshëm fizik të moderuar.