Amfiteatri i Durrësit

Amfiteatri i Durrësit është një nga perlat e trashëgimisë kulturore në Shqipëri, i cili ka një histori të veçantë. Ky amfiteatër, i cili është më i madhi dhe më i rëndësishmi në Shqipëri dhe Ballkan, është një dëshmi e periudhës së artit dhe arkitekturës romake, duke u ndërtuar në fillim të shekullit të II e.s, gjatë sundimit të perandorit Trajan.

Amfiteatri ka një trajtë elipsi me një diametër prej 136 metrash dhe një lartësi rreth 20 metra. Arkitektura e tij është e një pasurie të rrallë, e krahasueshme me monumentet e një periudhe të njëjtë në Pompei dhe Kapuas në Itali. Shkallarja për shikuesit, e veshur me pllaka të bardha, ishte në gjendje të pranonte mes 16,000 dhe 20,000 shikues, ndërsa në arenë zhvilloheshin luftimet e gladiatorëve, duke sjellë një atmosferë të pasur kulturore dhe sportive.

Amfiteatri i Durrësit ngjitet me krenari në qendër të qytetit, me një distancë prej 351 metra larg detit. Ndërtuar 5.5 metra mbi nivelin e detit në pjesën e rrafshët të arenës, ky amfiteatër ka një strukturë të fuqishme, me 2/3 e tij mbështetur në një kodër. Ky orientim dhe vendndodhja e tij e bëjnë atë një shembull të rrallë të shpikjeve arkitektonike të periudhës.

Për shkak të konservatorizmit dhe trashëgimisë së tij të jashtëzakonshme, Amfiteatri i Durrësit ka mbijetuar për mbi 1800 vjet dhe vazhdon të jetë një nga 30 amfiteatrot e botës antike që janë zbuluar deri tani. Gërmimet dhe kërkimet intensive janë bërë në periudhën 1967-1970, nën drejtimin e bashkëpunëtorit shkencor Vangjel Toçi. Këto gërmime kanë kërkuar përmirësimin dhe zbulimin e strukturës së plotë të amfiteatrit dhe kanë kërkuar bashkëpunimin e vazhdueshëm me Universitetin e Parmës për të përfunduar përfundimisht zbulimin dhe studimin e kësaj gurëtare të rëndësishme të kulturës dhe historisë. Në këtë periudhë, edhe pse ka pasuar ndërhyrje në peizazhin urban dhe demolim të disa banesave private, ka pasuar një përpjekje e vazhdueshme për të ruajtur dhe eksploruar këtë thesar të pasur historik. Amfiteatri i Durrësit mbetet një destinacion i rëndësishëm turistik dhe një dëshmi e rëndësishme e trashëgimisë kulturore në Shqipëri.