Rrënojat e qytetit antik të Lisit, Lezhë

Qyteti antik i Lisit, i njohur edhe me emrat Lis, Lissos, dhe Lisson, është një sit arkeologjik i rëndësishëm që shënon një periudhë të gjatë të zhvillimit dhe rol  të rësishëm në historinë e Ilirisë dhe bregdetit lindor të Adriatikut. Emrat e ndryshëm dhe referimet në burimet historike dëshmojnë ekzistencën e këtij qyteti që nga periudha e lashtë, përfshirë epokën e bronzit dhe të hekurit.

Burimet arkeologjike të zbuluara në Blinisht, Troshan, Spitën, Kallmet, dhe malësinë e Lezhës, tregojnë për një periudhë vendbanimesh parahistorike të etnosit ilir, duke theksuar rëndësinë e Lisit në këtë kontekst. Kjo sit shërbeu si një qytet bregdetar dhe liman në Adriatikun lindor, duke luajtur një rol kyç në zhvillimin e qyteteve të tjera në këtë rajon, si Shkodra, Rizoni, dhe Ulqini.

Qyteti i Lisit mori formën e tij të plotë si një qytet i zhvilluar gjatë periudhës së fundit të shekullit IV ose fillimit të shekullit III para erës së Krishtit. Sistemi i fortifikimeve të tij ishte i fuqishëm dhe madhështor, duke e renditur atë ndër qytetet më të mbrojtura dhe më të mëdha të Ilirisë. Ndërtimet mbrojtëse tregojnë për një teknikë të avancuar të ndërtimit dhe një kujdes të veçantë në krijimin e një sistem fortifikues të fuqishëm.

Lisi shërbeu si pikënisje e rëndësishme për flotën ushtarake-detare ilire, duke u përdorur në sulmet e shpejta dhe të befasishme kundër qyteteve bregdetare të Adriatikut dhe Jonit, si dhe në thellësi të Mesdheut. Qyteti vazhdoi të mbetet një qendër e rëndësishme gjatë sundimit të mbretëreshës ilire Teuta, e cila organizoi më mirë flotën dhe kryente operacione luftarake mbi qytetet greke.

Në burimet historike, emrat e Lisit dhe fortifikimi i tij, Akrolisi, përmenden nga historiani grek Polibi, i cili përshkroi luftrat iliro-romake dhe ngjarjet që ndodhën gjatë luftës maqedono-romake në shekullin II para Krishtit.

Sot, muret e qytetit të Lisit janë rrënoja mahnitëse që i shërbejnë si dëshmi e një historie të pasur dhe të ngjarjeve të shumta. Këto rrënoja janë një destinacion i rëndësishëm për vizitorë dhe turistë që dëshirojnë të eksplorojnë trashëgiminë kulturore dhe historike të këtij qyteti antik. Me ndërtesat mbrojtëse dhe limanin e tij, Lis-Lezha ofron një perspektivë të rrallë në historinë e Ilirisë dhe kontaktet e saj me botën antike.